Instrumenten van de gemeenteraad

Amendement

Door het indienen van een amendement kan een raadslid tijdens een vergadering wijzigingen voorstellen op een voorgesteld besluit. Een amendement kan schriftelijk worden ingediend bij de voorzitter van de raad, zolang de beraadslagingen nog niet zijn afgelopen. Op een amendement kan ook weer een wijzigingsvoorstel worden ingediend, een zogenaamd subamendement. Als een meerderheid van de raad het (sub) amendement steunt, wordt het oorspronkelijk voorgelegde raadsbesluit gewijzigd vastgesteld. 

Motie

Een motie is een korte verklaring over een onderwerp waarmee een oordeel, wens of verzoek wordt uitgesproken, overigens zonder dat daaraan rechtsgevolgen zijn verbonden. Een motie is niet bindend, een wethouder/het college kan de motie naast zich neerleggen. Echter moet de bestuurder zich hier dan wel bij de raad voor verantwoorden. Ieder raadslid kan tijdens de raadsvergadering schriftelijk een motie indienen. Een motie kan betrekking hebben op een geagendeerd onderwerp maar ook op een onderwerp dat niet op de agenda van die vergadering staat. In dit laatste geval wordt gesproken over een motie vreemd aan de orde van de dag. Stemt een meerderheid van de raad voor een motie, dan is deze aanvaard. Behaalt de motie geen meerderheid van stemmen, dan is de motie verworpen.  

Er zijn verschillende soorten moties:

• motie: de meest voorkomende motie is de motie die gaat over een onderwerp dat is geagendeerd voor een raadsvergadering. Deze motie wordt bij de behandeling van dit onderwerp -bij voorkeur tijdens de eerste termijn- ingediend door een raadslid.
• motie vreemd aan de orde van de dag: deze gaat over een onderwerp dat niet op de agenda staat voor de raadsvergadering. Meestal gaat een motie vreemd aan de orde van de dag over een actueel onderwerp. Deze motie wordt aan het begin van de raadsvergadering al ingediend en vervolgens als extra agendapunt aan de raadsvergadering toegevoegd. 
• motie van afkeuring: door deze motie te gebruiken kan een raadslid zijn/haar afkeur over iets uitspreken.
• motie van wantrouwen: hiermee kan een raadslid twijfel uitspreken tegen één of meerdere wethouders of tegen het hele college.
• motie van treurnis: deze motie is lichter dan een motie van wantrouwen, maar de insteek ervan dat is wordt uitgesproken dat de indiener (en diegenen die voor de motie stemmen) een bepaalde gang van zaken of een bepaalde opstelling van iemand betreurt. 

Schriftelijke raadsvragen

Raadsleden kunnen schriftelijk vragen stellen aan het college van burgemeester en wethouders. Deze zogenaamde art.43-vragen dienen binnen vier weken beantwoord te worden. Artikel 43 verwijst naar het artikel in het Reglement van orde waarin de raad nadere regels heeft opgenomen voor het stellen van schriftelijke vragen. 

Mondelinge vragen / vragenuur 

Op de agenda van de raadsvergadering staat ook altijd het onderwerp 'vragenuur'. Raadsleden kunnen tot de dag vóór de raadsvergadering om 17.00 uur melden dat ze gebruik willen maken van het vragenuur in de raadsvergadering. Ze geven hierbij alvast door wat het onderwerp is van deze mondelinge vragen. Zo mogelijk worden ook de vragen al meegeleverd. Meestal zijn dit vragen over een actueel onderwerp. Voorafgaand aan de raadsvergadering beslist de raadsvoorzitter of de vragen worden toegelaten. Het Presidium brengt hierover advies uit aan de raadsvoorzitter. Hierbij wordt gekeken of de vragen voldoen aan enkele criteria, met name actualiteit en spoedeisendheid. Worden de vragen toegelaten, dan stelt het raadslid de vragen in de raadsvergadering en van een mondeling antwoord voorzien door een lid van het college van B&W. 

Interpellatie

Met een interpellatie kan een raadslid inlichtingen van het college of de burgemeester vragen over een onderwerp dat niet op de agenda staat. Bij een interpellatie is ruimte voor debat. Een interpellatie gaat dus verder dan het stellen van mondelinge vragen. Interpellatie is een zwaarwegend middel en wordt meestal gebruikt bij een politiek gevoelig onderwerp.

Raadsonderzoek / raadsenquête 

Het doen van een raadsonderzoek / raadsenquête kan alleen als een meerderheid van de raad het ermee eens is om dit middel in te zetten. Een raadsonderzoek is een (vaak diepgravend) onderzoek naar een kwestie, vaak is dit een politiek gevoelige kwestie. Dit is een instrument met een zware politieke lading.

Initiatiefvoorstel

Een initiatiefvoorstel is een raadsvoorstel dat is gemaakt door één of meerdere raadsleden. Een initiatiefvoorstel wordt voorgelegd in een raadsvergadering en de gemeenteraad neemt hier vervolgens een besluit over. Dit gaat op dezelfde manier als bij raadsvoorstellen die gemaakt zijn door het college. Dus als er meer stemmen vóór dan tegen zijn, dan wordt het voorstel aangenomen. Op basis van een bepaling in de gemeentewet dient het college van B&W in de gelegenheid te worden gesteld om vooraf zijn zienswijze over een initiatiefvoorstel ter kennis van de raad te brengen.